Sự khác biệt giữa trí thông minh và kỹ năng tư duy

Tư duy là kỹ năng vận hành của bộ não mà nhờ đó trí thông minh được nuôi dưỡng và phát triển.

Mối quan hệ giữa trí thông minh và kỹ năng tư duy cũng giống như mối liên hệ giữa chiếc xe hơi và người lái xe. Nếu “trí thông minh là máy của chiếc xe hơi và kiến thức là nhiên liệu thì kỹ năng tư duy được ví như kỹ năng lái xe”. Bạn có thể thử hình dung qua ví dụ: tay đua thành công nhất trong lịch sử giải đua xe công thức một (F1) – Michael Schumacher đã có sẵn xe xịn (đó là trí thông minh), xe đã được đổ đầy xăng (kiến thức) nhưng thiếu kỹ năng lái xe (kỹ năng tư duy) thì khó có thể trở thành tay đua huyền thoại. Chỉ có tay lái thiện nghệ mới tận dụng hết công năng của chiếc xe. Vì thế, chỉ có người có khả năng tư duy tốt thì mới khai thác hết tài sản quý giá nhất của mình, đó là trí thông minh. Thông minh là một khả năng, tư duy là một kỹ năng để vận dụng khả năng đó.

Nhiều người nhầm trí thông minh và kỹ năng tư duy là một và dẫn đến kết luận sai như sau: trẻ thông minh thì tự khắc sẽ tư duy giỏi; trẻ kém thông minh có thể không bao giờ tư duy giỏi; bạn càng hiểu biết rộng thì bạn càng khôn ngoan; trẻ thông minh không cần kỹ năng tư duy. Suy nghĩ là một kỹ năng mà ngay cả một bộ não tuyệt vời cũng trở nên lãng phí nếu thiếu kỹ năng tư duy. Đa số chúng ta đều có chung suy nghĩ là một ai đó được coi là “thiên tài” hay “xuất chúng” thì dứt khoát phải có nhiều biểu hiện mang đậm dấu ấn “thần đồng” như: thông minh, học hành giỏi giang…

Nhưng với ba trong số các nhà thiên tài tư duy của mọi thời đại: Newton, Darwin, Eisntein thì hoàn toàn không hẳn chỉ có “bộ não xuất chúng” mà “một cái đầu lúc nào cũng đầy ắp câu hỏi”, cốt lõi của tư duy bậc cao (High-order thinking). Óc tò mò, ham học hỏi, sự đam mê và kiên nhẫn đã đưa họ đến với những thành tựu làm thay đổi triệt để lối tư duy trong khoa học. Có thể nói rằng “Tò mò là khởi nguồn của trí tuệ”

“Chỉ số thông minh (IQ) cao, kết quả học tập tốt hoặc tấm bằng đại học danh giá vẫn chưa đủ. Nếu như bạn không có tư duy sáng tạo thì sẽ rất khó khăn để bạn tồn tại”, tiến sĩ Robert Sternberg – chuyên gia trí tuệ con người (human intelligence), nổi tiếng thế giới với khái niệm “Trí tuệ thành công” cho biết.

Thế giới không ngừng thay đổi khi các trẻ lớn lên, bởi vậy đừng giáo dục các em về thế giới của hôm nay, phải ưu tiên giúp các em biết cách phát triển tư duy sáng tạo và rèn luyện khả năng tự thích nghi. Trong một xã hội năng động, hiện đại như hiện nay thì việc học của các em học sinh không còn đơn thuần là ghi nhớ, tiếp thu những kiến thức trong sách vở một cách thụ động mà đòi hỏi các em phải rèn luyện kỹ thuật “tư duy bậc cao”: gạn lọc, phân tích, nảy sinh ý tưởng, ra quyết định, giải quyết vấn đề và lên kế hoạch.

Ở các nước phát triển, những khóa học tư duy cho trẻ đã có từ lâu và được coi là một phần quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ. Còn tại các trường học ở Việt Nam đã phần vẫn theo lối giáo dục truyền thống, dừng lại ở mức học thuộc lòng hay ghi nhớ bài học, đây được xem là “tư duy bậc thấp”. Chính vì lý do này, không ít phụ huynh mong mỏi tìm kiếm cho con em mình những trung tâm phát triển tư duy và sáng tạo quốc tế như tại CMS Edu. Ưu điểm của chương trình CMS là giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, kích thích trí tưởng tượng, suy nghĩ sáng tạo và rèn luyện các kỹ năng thông qua môn Toán.

Kiên định với triết lý “Tò mò là sự khởi nguồn của trí tuệ”, chúng tôi hướng đến khả năng tư duy độc lập và tư duy đa dạng bằng cách tập trung vào những tiềm năng không giới hạn của trẻ. Chúng tôi phát triển những học sinh tài năng thông qua việc khuyến khích khả năng tưởng tượng và sáng tạo bằng việc ứng dụng các phương pháp giải quyết vấn đề có giá trị và mang tính đột phá, từ đó tạo nên những kết quả có ý nghĩa. Phương pháp giáo dục của CMS cũng lấy gốc rễ là kích thích trí tưởng tượng và suy nghĩ sáng tạo, đến tư duy trực quan và độc lập, từ đó hình thành giả thuyết và sáng tạo.

Bạn có thể thử hình dung một mẫu đối thoại giữa hai mẹ con như:

Mẹ: “Ngày mai nhà mình có các, cô, chú đến chơi. Con phụ mẹ suy nghĩ lên kế hoạch nấu bữa ăn thật ngon đãi cô chú nhé!”

Con: “Thế mẹ ơi, các cô chú có đem các em theo không? Các em có ăn cay được không ạ? Các cô có uống bia không? Có nên chuẩn bị món ăn cho người lớn và trẻ em riêng không? Các em nhỏ thích ăn món gì nhất? Ngoài nước ngọt, các em có thích uống nước trái cây tươi không?”.

Qua đoạn hội thoại, câu hỏi đặt ra là: “Làm thế nào mà thế hệ tương lai của chúng ta có thể phát minh ra những điều thú vị khi không có cơ hội để thử nghiệm, chấp nhận rủi ro, khám phá những điều mới lạ và được tự do suy nghĩ không giới hạn?” Trách nhiệm của người lớn là khơi gợi suy nghĩ độc lập ở trẻ qua những hoạt động thú vị hay những cơ hội để trả lời dạng câu hỏi mở vì qua đó, trẻ được khuyến khích suy nghĩ khác biệt và suy nghĩ ra khỏi giới hạn.